سینمای نو > سرویس سینما > فرزانه شکوریان
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی " سینمای نو " ، کارگاه سینمای آهسته (عباس کیارستمی) با حضور پروفسور تیاگو دولوکا پژوهشگر و سینماگر بینالمللی ، دوشنبه 2 اردیبهشت در دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران برگزار شد.
در ابتدای این کارگاه بهروز محمودی بختیاری از اساتید دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران که اجرا و ترجمه بخش اول این کارگاه را برعهده داشت، توضیحاتی درباره سابقه فعالیتهای دولوکا ارائه کرد.
سینمای آهسته گونهای نوظهور از سینما نیست
دولوکا با ابراز خرسندی از حضور در ایران و در جمع دانشجویان بیان کرد: من اصالتا اهل برزیل هستم، اما 15 سال است در انگلیس زندگی و کار میکنم. همچنین موضوع سینمای آهسته، موضوعی است که در سالهای اخیر انرژی و وقت زیادی صرف آن کردهام.
وی درباره این جنس از سینما توضیح داد: حدود 10 سالی است که بحث سینمای آهسته در دنیا رونق گرفته است. امروزه سینمای آهسته سینمایی دارای مجموعه مقالات، سایتها و کتابهای متعدد است و به طور جدی در کشورهای مختلف دنبال میشود. با توجه به این که 15 سالی از ابداع عبارت سینمای آهسته میگذرد، اکنون میتوان بهتر درباره آن صحبت کرد. البته سینمای آهسته پدیدهای نوظهور نیست و نمونههایی از آن قبلا نیز وجود داشته است اما بر اساس برداشتهایی که از آثار برخی کارگردانان شده بود، این شاخه از سینما مرسوم شد.
این پژوهشگر بلاتار، عباس کیارستمی، لیساندرو آلونسو، کارلوس ریگاداس و... را از جمله فیلمسازان سینمای آهسته دانست و گفت: سینمای آهسته با سینمای طولانی تفاوت دارد. برای مثال فیلم «طناب» آلفرد هیچکاک شاید طولانی باشد، اما به دلیل داشتن میزانسنهای شلوغ برابر با تعریف آهسته نیست. در حالیکه سینمای آهسته با کنشهای کم شناخته میشود.
رواج سینمای آهسته به کمتر شناخته شده بودن آن برای مردم است
وی ادامه داد: ریشه این نوع سینما به شکلگیری سینمای آوانگارد بعد از جنگ جهانی دوم برمیگردد. کارگردانانی مثل میکل آنجلو آنتونیونی و تارکوفسکی پیش از شکلگیری گفتمان سینمای آهسته این نوع سینما را به کار بستهاند.
این مدرس سینما ادامه داد: به نظر میرسد آنچه سینمای آهسته را در دهههای اخیر بیشتر رواج داده است، گرایش مردم به چیزهایی است که نسبت به آن شناخت یا عادت ندارند؛ نظیر رفتن به سفرهای آهسته به جای سفرهای پرشتاب. در واقع این نوع سینما اعتراضی به گونه جدیدی از سینماست که به ما تحمیل شده و فرصتی برای کار و زندگی باقی نمیگذارد.
دولوکا بیان کرد: این شرایط به تدریج پای فیلمهای متعلق به سینمای آهسته را به جشنوارهها باز کرد و این فیلمها جوایزی را نیز به خود اختصاص دادند.
وی با بیان این که چالش اصلی سینمای آهسته در حال حاضر جذب مخاطبان بینالمللی است، به برخی برداشتهای سیاسی از سینمای آهسته اشاره و عنوان کرد: علاوه بر این که این سینما به لحاظ ساختاری مورد توجه است از آن تعابیر سیاسی نیز میشود. البته عدهای نیز با وجه سیاسی سینمای آهسته موافق نیستند و این نظر را ناشی از تبلیغات فستیوالها میدانند.
این مدرس برزیلی عنوان کرد: سینمای آهسته امروزه در گفتمان سینمای جهان مطرح شده است. البته شاید بهتر باشد کلمه «آهسته» جایگزین شود، زیرا معنای ضمنی نامناسبی در ذهن مخاطبان به وجود آورده است و عدهای معتقدند نمیتوان از تماشای این نوع سینما لذت برد و فیلمهایش خستهکننده هستند، البته باید در نظر داشت سینمای آهسته میتواند تعریفهای جدیدی از ریتم، همزمانی و سرعت را در یک فیلم به تصویر بکشد.
وی افزود: تعریف سینمای آهسته بر اساس زمان نیز برای هرکسی متفاوت است زیرا آنچه برای کسی سریع به نظر میرسد، ممکن است از نظر فردی دیگر کند باشد.
این سینماگر با اشاره به کتاب «رئالیسم احساسات در سینمای جهان» که به قلم خود او نگاشته شده است، اظهار کرد: در این کتاب تلاش کردم به جای واژه آهسته از رئالیسم احساسات استفاده کنم؛ آنچه که در ذهن تماشاگر شکل میگیرد نه آنچه که بر پرده تماشا میشود.
وی ادامه داد: از زمانی که آندره بازن درباره عدم تحرک فراوان دوربین و میزانسنهای خلوت صحبت کرده بود، بحث سینمای آهسته مطرح شده است. سینمای آهسته نگاهی جدید به رئالیسم دارد و بر مسالهای محوری تمرکز میکند. همچنین ساختار اصلی این سینما با حرکت کم دوربین و اتفاقات کم شمار تعریف میشود.
دولوکا تلاش سینمای آهسته را نمایش متفاوتی از ادراک واقعیتها دانست و در ادامه کارگاه سکانسهایی از سه فیلم «خداحافظ مهمانسرای اژدها»، اثری از آلونسو و فیلم «شیرین» عباس کیارستمی را نمایش داد.
وی این آثار را نمونههایی از سینمای آهسته دانست و درباره فیلم «شیرین» بیان کرد: کیارستمی در این فیلم تصاویر 100 بازیگر ایرانی را به علاوه ژولیت بینوش به تصویر میکشد در حالی که قصه «شیرین» در حال روایت شدن است، اما هرگز خود فیلم در اثر دیده نمیشود.
این سینماگر بینالمللی با اشاره به تاثیر سینمای آهسته بیان کرد: ظهور و ساخت این فیلمها در دهههای اخیر توسط کارگردانان مشهور، سینما را به عنوان محیطی قابل احترام به تصویر میکشد که قرار است از آن لذت ببریم. اگرچه سینمای آهسته تا حدی ما را از لذت روایتهای صوتی و تصویری اثر دور میکند اما شرایطی را ایجاد میکندکه با تصاویر درگیر شویم و این خود میتواند مناش لذت دیگری از سینما باشد.
دولوکا با اشاره به این که سینمای آهسته پیوند میان سینما و موزه را تحکیم کرد، ادامه داد: سینمای آهسته پیوند میان سینما و موزه را تحکیم کرده است، برای مثال صندلیهای فیلم کوتاه «این یک رویا هست» به داخل موزه راه یافتند. کیارستمی نیز چنین تاثیری بر سینما گذاشت و نمادهای فیلم «پنج» کیارستمی که به اوزو کارگردان برجسته ژاپنی تقدیم شده بود به عنوان نمادی پنجگانه در موزه قرار گرفت. کارگردانانی مثل سیلویا کاستا و... نیز همین مسیر را از سینما به موزه در آثار اخیر خود طی کردهاند.
وی در ادامه به فیلم «24 فریم» زندهیاد عباس کیارستمی اشاره و درباره محوریت آن گفت: در این فیلم سوژه پایان دنیا نیست بلکه پایان سینما یا دست کم پایان تفکر سنتی از سینماست. این فیلم ایدهای را با حرکتهای خلق شده دیجیتالی تلفیق میکند و تصاویر نقاشی مانندی را به تصویر میکشد. کیارستمی برای متحرک کردن این عکسها از دو استراتژی استفاده میکند؛ حیواناتی که دائما فریم را ترک کرده و دوباره وارد آن میشوند. همچنین با استفاده از المانهای طبیعی نظیر برف، موج و باران این حالت را ایجاد میکند. در همه فریمها درخت وجود دارد که در 4 فریم درخت در میانه تصویر و در فریمهای دیگر در جایگاههای دیگری حضور دارد. باد و درخت عناصر جدیدی در فیلمهای او نیست بلکه علاقه کیارستمی به این دو نماد شاید ریشه در شعر فارسی دارد.
دولوکا در پایان بیان کرد: سینمای آهسته در حال حاضر دو مفهوم کلی سینما و اجتماع را برای ما روشن میکند. نخست سینمای سنتی و کلاسیک در فضای سینما و یک سالن ثابت و دیگری آیندهای نامطمئن و نامشخص در یک گالری که همزمان با چندین صفحه نمایش و فضاهای چندگانه مشخص میشود.
دکتر احمد الستی مدرس سینما نیز در این کارگاه حضور داشت.
آدرس سایت رسمی جشنواره Fajriff.com و پست الکترونیکی جشنواره Info@Fajriff.com است.
سیوهفتمین دوره جشنواره جهانی فیلم فجر از ۱۸ تا ۲۶ آوریل ۲۰۱۹ (۲۹ فروردین تا ۶ اردیبهشت ۱۳۹۸) به دبیری رضا میرکریمی در تهران در حال برگزاری است.