سینمای نو > سرویس سینما
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی " سینمای نو " و به نقل از ستاد خبری سی و هفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر، نشست «سیاستگذاری سینمایی در عصر جهانی شدن» از مجموعه نشستهای دانشگاهی سی و هفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر و مراسم رونمایی از کتاب «دولت ها چگونه به سینما کمک میکنند؟» صبح امروز دوشنبه 2 اردیبهشت با حضور جان هیل پژوهشگر سینما و استاد دپارتمان هنرهای رسانه در رویال هالووی و ماریکه دوالک دانشیار مطالعات رسانه و مدیر «برنامه هنرها و جامعه» در دانشگاه اوترخت هلند در دانشگاه صدا و سیما برگزار شد.
در ابتدای این نشست اسفندیاری با بیان این که هنوز در سیاستگذاری سینمایی منابع آکادمیک وجود ندارد، گفت: امروز اینجا شاهد دو اتفاق مهم هستیم، یکی رونمایی از جدیدترین کتاب در حوزه سینما و دیگری حضور دو تن از استادان بینالمللی این حوزه است.
وی ادامه داد: بدون اغراق پروفسور جان هیل در حوزه سیاستگذاری سینمایی در دنیا جزو یکی از سه نفر برتر است. ایشان کتابهای متعددی را در حوزه سینمای بریتانیا دارند و در سالهای اخیر هم در دانشگاههای بریتانیا به تدریس میپردازند. جان هیل در حوزه تلویزیون پژوهشها و آثار متعددی دارد و همچنین در حوزه تلویزیون و سینما هم دارای تخصصهایی است. به طور کل از ایشان برای حضور در این نشست تشکر میکنیم.
مهمان دوم ما ماریکه دِوالک است که او هم مطالعات زیادی درباره جشنوارههای سینمایی انجام داده است و از ایشان هم بابت حضور در این نشست تشکر میکنیم.
اسفندیاری از جان هیل دعوت کرد تا به عنوان سخنران اول مراسم سخنان خود را آغاز کند.
جان هیل در ابتدای این نشست بیان کرد: از این که مرا به این مراسم دعوت کردید متشکرم. امروز کار سختی در پیش دارم به این دلیل که با وجود علاقه زیاد من به حوزه سیاستگذاری در سینما اما فکر میکنم این که مخاطبان به این حوزه علاقهمند باشند چالش سختی است که امروز در پیش دارم.
وی افزود: من فکر میکنم توسط آقای اسفندیاری مختصر معرفی شدم اما باز هم توضیحاتی را درباره خودم بیان میکنم. من در دانشگاه لندن استاد رسانه هستم و به طور مستقیم در سیاستگذاریهای سینما حضور دارم. عضو هیات مدیره سینمای بریتانیا هستم و در ایرلند هم در شورای سینمایی ایرلند شمالی حضور مستقیم داشتم. یک جشنواره هم خودم تاسیس کردم که در دومین شهر بزرگ ایرلند شمالی برگزار میشود. در حوزه آرشیو هم خیلی علاقهمند هستم و هم کار نظری و هم عملی در کشورهای انگلستان و بریتانیا انجام دادهام.
این پژوهشگر بریتانیایی بیان کرد: نمیدانم ترکیب حضار در این مراسم به چه ترتیب است اما حدس میزنم که بسیاری از شما دانشجو باشید. من میخواهم در ابتدا یک سوالی را مطرح کنم، سوال من این است که چرا یک دولت و حکومت سیاست فیلمسازی دارد؟
یکی از حضار در پاسخ به سوال جان هیل گفت: دولتها بر اساس سیاستها و دلایل خودشان فیلمسازی میکنند. آنها دلایل دیگری هم برای فیلمسازی دارند؛ به طور مثال اگر در کشور ما فردی فیلمی مذهبی، اجتماعی، انقلابی یا ... بسازد که این فیلمها بر مبنای حق هم باشد، دولت از ما حمایت میکند.
جان هیل ادامه داد: میخواهم اینجا یک سری موضوعات کلی را درباره سیاست سینما مطرح کنم. اساس صحبت من در رابطه با دو کشور انگلستان و ایرلند است، اما سعی میکنم در سطح کلی کشورها هم آن را مطرح کنم. سیاستها در کشورهای مختلف متفاوت است، حکومتها هرکدام بر اساس اولویتهایی که دارند ممکن است به موضوعات خاصی بپردازند، بعضی به بحث اقتصادی، بعضی به بحث فرهنگی و بعضی هم به بحثهای سرگرمی.
وی در ادامه با اشاره به چشمانداز کلی از سنتهای رایج سینمایی در اروپا تصریح کرد: در دوران قبل از جنگ جهانی دوم مثلا در دهه 20 میلادی 90 درصد فیلمها آمریکایی بودند که این موضوع باعث شد در انگلستان بخواهند واکنشی را در برابر سیاستهای هالیوود سازماندهی کنند. این حرکت در نهایت باعث شد که هر ساله این کار را تکرار کنند و یک بخشی از فیلمهای کشور خود را به تولید داخل اختصاص دهند، اما دومین مرحلهای که میتوان به آن اشاره کرد مربوط به دوره رفاهطلبی است.
این منتقد انگلیسی با بیان این موضوع که بعد از جنگ جهانی دوم یک سری مباحث مطرح شد که به سینما به عنوان یک ارزش نگاه کنند، گفت: سومین دورهای که میخواهم به آن اشاره کنم بعد از دوره 70 میلادی است که در غرب با قدرت گرفتن کشور آمریکا همزمان شد. صحبتهایم را با مثالی از کشور انگلستان ادامه میدهم، در دهه 20 آنها آمدند بحث سینمای ملی را مطرح کردند و گفتند که حتما یک بخشی از فیلمهای آنها در سال باید تولید ملی باشد. این کشور در ادامه هم به تهیهکنندهها برای ساخت فیلمهایشان وامهایی را اهدا کرد و به این شکل از فیلمسازهای ملی خود حمایت کردند. آنها با این کار حتی درآمد خود از این فیلمها را هم وارد چرخه تولید در سینما کردند و در ادامه هم به این رسیدند که این صنعت باید به صورت مستقل عمل کند و اصطلاحا روی پای خود بایستد.
وی اظهار کرد: میخواهم به این نکته اشاره کنم که بازار سینما به معنای واقعی آزاد نیست. هالیوود به عنوان یک غول در این حوزه همه چیز را در دست دارد و باعث شده که فیلمهای ملی در بریتانیا طی 50 سال اخیر به پایینترین تعداد خود برسد. در انگلستان وقتی با این مقدار کاهش مواجه شدند، اجازه دادند پولهایی که در سایتهای شرطبندی به دست میآمد وارد تولید فیلم در سینمای ملی شود. این که بعضی میآیند و از این صحبت میکنند که سینما باید بدون حمایت خارجی درآمدزایی خودش را داشته باشد، تقریبا امری غیر ممکن است.
جان هیل با اشاره به این که سینما را میتوان از منظر دیگری هم نگاه کرد، ادامه داد: فیلم آرشیوی عنوان دیگری است که در سینما وجود دارد و میتواند به ثبت سینمای ما در تاریخ کمک کند، موضوعی که باعث میشود خیلی از کشورها برای تبدیل فیلمهای قدیمی خود به فیلمهای جدید هزینه کنند. در واقع نظر من این است که به عنوان یک بیان ملی باید به سینما نگاه کنیم و بگوییم و به این فکر کنیم که انعکاس کشور ما در فیلمها هم دیده میشود.
این منتقد انگلیسی با بیان این که در خیلی از کشورها فیلم و سینما را از سایر گونههای هنری متفاوت و مجزا نمیدانند، گفت: در خیلی از کشورها مانند فرانسه سینما را لزوما یک هنر نمیدانند و از جنبه سرگرمی به آن نگاه میکنند. نظر من بر خلاف این کشورهاست، من معتقدم ما باید سینما را به عنوان یکی از گونههای هنری بشناسیم.
وی در بخش بعدی صحبتهایش به سیاستگذاریهای مالیاتی که در صنعت سینما ایجاد میشود اشاره کرد و گفت: در دهه 70 و 80 میلادی این مساله خیلی نمود پیدا کرده بود که رقمهای زیادی هم در آن جمع آوری میشد. در بریتانیا این مبلغی که از مالیاتها کسب میشود بسیار بیشتر از درآمدی است که از طریق سایتهای شرطبندی به دست میآید. در گذشته میگفتند فیلم چه مقدار سود داشته اما الان میگویند تاثیر اقتصادی فیلمسازی چقدر است و یک فیلم چقدر منجر به پیشرفت اقتصادی در کشور سازنده شده است. همین مساله باعث شده کشورهای مختلف بر درآمدهای مالیاتی تاکید بیشتری داشته باشند.
جان هیل با اشاره به اینکه تنها نباید به این شیوه درآمدزایی در سینما اکتفا کرد، گفت: شکلگیری این سیاستها برای این بود که منابع لازم را برای ساخت فیلم در کشور خود به وجود بیاورند، اما الان باید شرایط به گونهای شود که یک فیلمساز خارجی بتواند در کشوری که میخواهد فیلم بسازد. در اروپا هر فیلمی که قرار است ساخته شود، ابتدا یک تست فرهنگی از کارگردان میگیرند و بعد اگر با سیاستهای آن ها یکسان بود به او فیلم اجازه ساخت میدهند.
این نویسنده انگلیسی با ارائه مثالی بیان کرد: کن لوچ که مشهورترین فیلمساز بریتانیایی حال حاضر است میخواست فیلمی را با عنوان «بادی که در مرغزار میوزد» در ایرلند بسازد و سعی کرد منابع مالی را از کشورهای مختلف فراهم کند. خیلیها فکر میکردند که این فیلم ایرلندی است اما این فیلم کاملا یک تولید اروپایی بود. نکته بعدی این است که در بریتانیا اگر بخواهیم فیلمی را بسازیم باید 16 شرطی را که تعیین شده رعایت کنیم. این شرطها ترکیبی از محتوا و تولید است که یک فیلمساز برای ساخت فیلم در این کشور باید آن را رعایت کند.
وی ادامه داد: لازم است این را بگویم که در کشورهای آمریکا و ژاپن این سیاستها شکل محدودی دارد اما در کشور فرانسه به این سیاستها اهمیت بیشتری میدهند، اما در آخر میخواهم یک سری سوال مطرح کنم که قصد پاسخگویی به آنها را ندارم. اولین سوال من این است که دولت چطور باید از لحاظ فرهنگی و اقتصادی از سینما حمایت کند؟ سوال بعدی من این است که چه سیاستهایی به سینما کمک بیشتری میکند و در واقع موثرتر است؟ پرسش آخری که میخواهم مطرح کنم این است که چرا این حمایتها و موضوعات مربوط به آن اهمیت دارد؟
جان هیل در بخش بعدی این نشست با بیان این موضوع که در سینما باید به اقلیتها و فیلمسازان خانم هم توجه کنیم، تصریح کرد: ما باید کمک کنیم تا سینما در سطح جهان هم شناخته شود. من سینما را هم مبحثی فرهنگی میدانم و هم هنری و تا اندازهای سرگرمی. فیلمسازهای ایرانی بزرگی بودهاند که سینمای جدیدی را ارائه کردند، سینمایی که باید از دولت برای حمایت از آنها تشکر کنیم.
وی در پایان با بیان اینکه صحبت درباره بحث سیاستگذاری در سینما چندان جذاب نیست، گفت: امیدوارم اگر در جمع شما فیلمسازهای جوانی وجود دارند، صحبتهایم باعث شود تا کمی به فضای سیاسی که در آن کار میکنند هم فکر کنند. به نظرم اگر باعث شده باشم تا کمی به این موضوع فکر کنید موفق شدهام.
جشنوارهها میتوانند محل تقاطع سینمای داخلی و خارجی باشند
ماریکه دوالک مهمان بعدی این نشست بود که صحبتهایش را این گونه آغاز کرد: من هم تشکر میکنم که از من دعوت کردید تا در این مراسم حضور داشته باشم. من میخواهم بر خلاف جان کمی جزئیتر به جشنوارهها و نقاط تداخل آنها بپردازم. به نظر من جشنوارهها، محلی هستند برای نمایش سینمای جهان. البته در این جریان مشکلاتی هم داریم، به طور مثال در برخی اوقات می گوییم بودجه کمی داریم و همه این ها باعث می شود که نتوانیم شکل پایداری به سینمای خودمان دهیم.
وی افزود: در واقع این نگاه تاریخی به جشنوارهها برای محل نمایش فیلم و مسیر شکلگیری آن با مفاهیمی که جان درباره سیاستگذاری سینمایی مطرح کرد، دو خط موازی است. در طول چند دههای که از حیات جشنوارهها میگذرد، این رویداد باعث شده تا مسیری کوتاه برای رسیدن به سینمای جهانی ایجاد شود. به نظر من جشنوارهها می توانند محل تقاطع سینمای داخلی و خارجی باشند.
دووالک در ادامه صحبت های خود در این نشست تصریح کرد: فضای کلی و فرهنگی جشنوارهها در کشورهای مختلف متفاوت است و در واقع نمیتوانیم بگوییم در همه کشورها جشنوارهها به طور یکسان عمل میکنند. شرایط بومی در جشنوارههای مختلف، متفاوت است. خیلی از موثرترین جشنوارهها در اروپا و جهان غرب هستند و به همین دلیل فیلمهایی که در این جشنوارهها حضور دارند میتوانند از سکوی پرتابی که برای آنها ایجاد میشود استفاده کنند. اگر به طور خلاصه بخواهیم بگوییم، فیلمهای هنری که در این چرخه نمایش در جشنوارههای خارجی گنجانده میشوند، میتوانند خیلی خوب از این فرصت برای مطرح کردن فیلم خود استفاده کنند.
برگزاری 127 جشنواره در یک کشور کوچک اروپایی
وی با بیان مثالی درباره جشنوارههایی که در کشور هلند برگزار میشود، گفت: مثالی را می خواهم از کشور هلند بیان کنم؛ میتوانید حدس بزنید چند جشنواره در این کشور کوچک اروپایی برگزار میشود؟ 127 جشنواره در این کشور برگزار میشود که البته به نظرم خیلی زیاد است. 33 جشنواره از این تعداد هر سال از حمایت دولت هلند برای برگزاری جشنوارهها وام میگیرند و باقی این جشنوارهها هم برای برگزاری از اسپانسرهای داخلی و فروش بلیت استفاده میکنند. خودتان میتوانید حساب کنید که 75 درصد این جشنوارهها توسط وزارت ارشاد هلند حمایت نمیشوند. در کشورهای دیگر هم معمولا به همین صورت است و از بین جشنوارههای مختلفی که برگزار میشود تعداد اندکی مشهور هستند.
در پایان این نشست، مراسم رونمایی از کتاب «دولتها چگونه به سینما کمک میکنند؟» با حضور مسعود نقاشزاده معاون مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی و همچنین برگزارکنندگان این جلسه برگزار شد.
آدرس سایت رسمی جشنواره Fajriff.com و پست الکترونیکی جشنواره Info@Fajriff.com است.
سیوهفتمین دوره جشنواره جهانی فیلم فجر از ۱۸ تا ۲۶ آوریل ۲۰۱۹ (۲۹ فروردین تا ۶ اردیبهشت ۱۳۹۸) به دبیری رضا میرکریمی در تهران در حال برگزاری است.