سینمای نو > سرویس سینما

روزنگار‌های سی و ششمین جشنواره فیلم فجر :

روز نهم : سرانجام كار كثیف

مونا انوری‌زاده

نهمین روز از جشنواره سی و ششم در حالی از راه رسید كه ترفند قرعه‌كشی برای تنظیم جدول نمایش و اعلام نكردن نامزدها نیز مؤثر واقع نشد و گویا اهالی رسانه به صورت خودجوش تصمیم گرفته بودند كدام فیلم را مهم بدانند و كدام فیلم را نه! حضور مستندی كه از جشنواره حقیقت جایزه دریافت نموده بود نیز نتوانست میهمانان پردیس ملت را متقاعد كند كه در محل برگزاری جشنواره حضور یابند و به این ترتیب نهمین روز جشنواره سی و ششم به سوت و كورترین روز ممكن مبدل شد و بیشتر صندلی‌های پردیس ملت در این روز خالی ماند.

در اولین سانس جشنواره سی و ششم در روز نهم فیلم "كار كثیف" خسرو معصومی به نمایش درآمد. خسرو معصومی كه ساخته قبلی‌اش "خرس" در محاق توقیف به سر می‌برد و گویا قرار نیست هرگز رنگ پرده به خود ببیند در اثر تازه‌اش كوشیده تا به یك معضل اجتماعی بپردازد. قهرمان قصه او فرهاد كه دانش‌آموخته حقوق و وكیل است به دلیل بیكاری در شهر محل سكونتش كه یكی از شهرهای شمال كشور است و برای تأمین معاش خانواده‌اش به ناچار دست به یك كار كثیف می‌زند و ...

دغدغه اجتماعی معصومی در نگارش فیلمنامه فیلم تازه‌اش مشخص است و او اتفاقاً سوژه‌ای بكر و دیده‌نشده را به عنوان بستر دراماتیك بیان دغدغه‌اش انتخاب كرده است و روایت قصه در جغرافیایی متفاوت یعنی شهرهای شمالی كشور و همین طور كشور تركیه از نقاط قوت و جذاب فیلم تازه خسرو معصومی محسوب می‌شوند. آنچه "كار كثیف" را از مبدل شدن به یك قصه جذاب و تماشائی و پرهیجان برای مخاطب باز می‌دارد عدم توازن در ریتم داستان و پیش‌رفتن قصه در محور عرضی است. به این معنی كه قصه مرتب گسترش می‌یابد اما به سمت جلو پیشروی نمی‌كند و به همین دلیل روایت دچار رخوت شده و فیلم پس از وقوع فاجعه كند و كشدار می‌شود. شخصیت‌پردازی‌ كم‌رمق بازیگران و واكنش‌های نامتناسب و شاید غیرقابل باور به حوادث از دیگر نقاط ضعف قصه است. بی‌تفاوتی فرهاد نسبت به فاجعه‌ای كه به نحوی در وقوع آن مقصر است و به طور معمول می‌بایست عذاب وجدان بی‌پایانی را به همراه داشته باشد یا واكنش خونسرد پدر همسر فرهاد نسبت به ارتباط دخترش با محسن یا بحرانی كه گریبان‌گیر زندگی دخترش شده است فضا را به نحوی سرد می‌سازد كه همذات‌پنداری مخاطب با شخصیت‌ها و انس با قصه را مختل می‌سازد. در نهایت هم فیلم با پایان‌بندی كاملاً نامتناسب قصه كه مشخص نیست به چه دلیل همسر و پسر فرهاد به دلیل كار كثیف او مجازات شوند در حالی كه فرهاد خودش هم ظاهراً متوجه نمی‌شود چه اتفاقی برایشان افتاده، خاتمه می‌یابد و به این ترتیب "كار كثیف" خسرو معصومی به سرانجام نمی‌رسد.

دومین فیلم روز نهم و آخرین فیلم جشنواره سی و ششم در پردیس ملت، مستند "زنانی با گوشواره‌های باروتی" بود كه البته با سالنی خالی‌تر از فیلم اول به نمایش درآمد و عدم تناسب حضور فیلم‌های مستند در بخش مسابقه و رقابت آنها با فیلم‌های داستانی را بیشتر به رخ كشید.  داستان این فیلم در مورد یک روزنامه نگار زن عراقی است که در جریان جنگ، با زنان و کودکان آواره داعشی آشنا می‌شود و همراه آنها وارد کمپ خانواده‌های داعشی خارجی و داخلی (عراقی) می‌گردد. فیلم جنایات هولناك داعش را به تصویر می‌كشد. اگرچه تلاش كارگردان و گروه تولید این مستند قابل ستایش و تقدیر است و برای بسیاری حتی تصور بودن در چنین شرایطی برای تولید یك مستند ممكن نیست با اینحال این مستند كه نامزد هفت جایزه از جشنواره مستند سینما حقیقت بوده و موفق به دریافت جایزه بهترین فیلم مستند بلند در بخش بین‌الملل این جشنواره و كارگردانی بهترین مستند بلند همین جشنواره در بخش جایزه شهید آوینی را از آن خود نمود به‌سان بسیاری دیگر از مستندهای تولید كشورمان كه با رنج و تلاش بسیار و دغدغه‌مندانه تهیه می‌شوند از فقدان وجود روایتی كه به غیر از خود سوژه بتواند ببیننده را همراه سازد و پیش ببرد آسیب می‌بیند و بدیهی است حضور چنین مستندی كه هیچ وجهی از داستان‌گویی در آن وجود ندارد در میان تعداد كثیری فیلم داستانی مورد بی‌توجهی واقع خواهد شد و جذابیتی برای مخاطبان در چنین شرایطی ایجاد نخواهد نمود و راه را برای قضاوت منصفانه خواهد بست.

با نمایش مستند "زنانی با گوشواره‌های باروتی" پرونده جشنواره سی و ششم در پردیس ملت عملاً بسته شد. پس از پایان نشست مطبوعاتی این مستند، اعضای هیئت داوران جشنواره سی و ششم با حضور در پردیس ملت در برابر اصحاب رسانه به اعلام نامزدهای این جشنواره پرداختند كه مثل هر دوره از حاشیه‌ها بی‌نصیب نماند.

نامزدی دو بازیگر نقش اول زن برای فیلم "داركوب" پرسش‌های بسیاری را برانگیخت و منتقدان و كارشناسان خواهان ارائه توضیح از هیئت داوران برای چنین انتخابی شدند. همچین نامزدی كلیه بازیگران نقش مكمل فیلم "عرق سرد" در بخش بهترین بازیگر نقش مكمل زن از دیگر اتفاقاتی بود كه تعجب‌برانگیز شد. حذف جواد عزتی كه بسیاری او را برای بازی در فیلم سینمایی "تنگه ابوقریب" شایسته نامزدی بهترین بازیگر نقش اول مرد می‌دانستند هم از دیگر شگفتی‌ها این دوره از جشنواره است اما «لاتاری» كه فقط به صورت مشترک در بخش بهترین جلوه‌های بصری نامزد شد و عدم نامزدی كلیه عوامل فیلم در سایر رشته‌ها حرف و حدیث‌هایی را پیش آورد و بازار حاشیه‌های انتخاب‌های این دوره از جشنواره سی و ششم را به شدت داغ كرد حال باید تا برگزاری اختتامیه و اعطای جوایز صبر كرد و دید آیا حرف و حدیث‌های بیشتری در راه است یا خیر و اینكه آیا هیئت داوران جشنواره سی و ششم به ارائه توضیحی پیرامون آنچه به نظر كارشناسان و اصحاب رسانه شگفتی‌ساز و غیرقابل قبول بوده است خواهند پرداخت و یا اینكه مثل بسیاری از ادوار گذشته همه‌چیز به سلیقه داوران نسبت داده خواهد شد؟